Józef Wierusz-Kowalski

---

Życiorys

Józef Wierusz-Kowalski przyszedł na świat w 1869 roku w miejscowości Olbięcin, będąc synem Tadeusza, właściciela majątku, oraz Julii Nepomuceny z Wasilewskich. Jego wczesne lata upłynęły na nauce w Gimnazjum Realnym J. Pankiewicza w Warszawie, gdzie zdobył niezbędne podstawy edukacyjne. Początkowo zdecydował się na studia prawnicze na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, lecz zaledwie po roku postanowił przenieść się na Uniwersytet w Getyndze, aby zgłębiać tematykę fizyki.

W swoich badaniach Wierusz-Kowalski zajął się początkowo własnościami szkła, szczególnie jego wytrzymałością. W 1889 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną Untersuchungen über die Festigkeit des Glases, co otworzyło mu drogę do dalszej kariery naukowej. Następnie miał okazję pracować w Berlinie oraz Würzburgu, a od 1891 roku związał się z Politechniką w Zurychu, by w 1892 roku przenieść się na Uniwersytet w Bernie.

W 1894 roku objął stanowisko wiodące na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii, gdzie zorganizował nowe przedsięwzięcie w postaci wydziału nauk matematycznych i przyrodniczych. Jako profesor fizyki i rektor w latach 1897-1898, koncentrował się na badaniach dotyczących luminescencji mieszanin ziem rzadkich i związków organicznych pod wpływem radiacji. Jego odkrycie z 1910 roku dotyczące fosforescencji postępowej przyniosło mu uznanie na całym świecie, a w 1912 roku został wyróżniony przez Uniwersytet Harvarda.

Wierusz-Kowalski angażował się również w badania dotyczące wyładowań elektrycznych, a jego asystentem we Fryburgu był późniejszy prezydent Ignacy Mościcki. W latach 1911 oraz 1917-1918 prowadził wykłady z fizyki na Wydziale Przyrodniczym, a także nauczał wstępu do teorii elektryczności na Kursach Politechnicznych w Warszawie w latach 1906-1908.

W czasie I wojny światowej nie pozostał obojętny na sytuację w Polsce. Działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny, który został założony przez Henryka Sienkiewicza w Vevey. Pełnił także funkcję w redakcji Wielkiej encyklopedii powszechnej, wydawanej w Szwajcarii. W 1916 roku wszedł w skład Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej. Po polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1917 roku powrócił do kraju, aby zorganizować katedrę fizyki na UW.

W 1919 roku Wierusz-Kowalski wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. Posiadał wiele ważnych stanowisk, zaczynając od dnia 1 lipca 1919 roku, kiedy został mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym przy Stolicy Apostolskiej. W kolejnych latach piastował funkcje posłów RP w Hadze, Wiedniu i Ankarze. Był również członkiem Komisji Współpracy Intelektualnej Ligi Narodów, co miało miejsce w miejsce Marii Skłodowskiej-Curie. Niestety, zmarł, pełniąc swoje obowiązki dyplomatyczne, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Powązkowski w Warszawie, kwatera 157-6-10.

Rodzina

W dniu 2 października 1900 roku Józef Wierusz-Kowalski ożenił się z Leoniią z hr. Rostworowskich, z którą miał pięcioro dzieci:

• Tadeusza (1901–1958), męża Ewy Afry Ciecierskiej (córki Stefana i Marii z Doria-Dernałowiczów),
• Michała (1903–1992), męża Krystyny hr. Żółtowskiej (córki Jana i Ludwiki z hr. Ostrowskich),
• Marię Anielę (1904–1985), żony Iva Malleta,
• Józefa (1907–1987), męża Neny d’Elbée (wdowy po Tomaszu hr. Sobańskim),
• Jana Kantego (1912–2000), męża Teresy Staniec.

Bibliografia, literatura, linki

Oto zestawienie bibliograficzne dotyczące życia i dorobku Józefa Wierusz-Kowalskiego, które jest niezwykle istotne dla zrozumienia jego wkładu w kulturę i historię Polski.

• Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968−1969),
• Wierusz-Kowalski Józef, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (red. naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 116,
• Rodzina,
• Prace Józefa Wierusz-Kowalskiego w bibliotece Polona,
• p-d-e,
• Ambasadorowie Polski przy Stolicy Apostolskiej (od 1989).

Jerzy Kuberski (1989–1990) Henryk Kupiszewski (1990–1994) Stefan Frankiewicz (1995–2001) Hanna Suchocka (2001–2013) Piotr Nowina-Konopka (2013–2016) Janusz Kotański (2016–2022) Adam Kwiatkowski (od 2022)

---

Oceń: Józef Wierusz-Kowalski

---