Józef Wierusz-Kowalski

Nauka i edukacja

Józef Wierusz-Kowalski, urodzony 16 marca 1866 roku w Puławach, był znaczącą postacią w historii polskiej nauki i dyplomacji. Zmarł 30 listopada 1927 roku w Ankarze, pozostawiając po sobie ślad w obu tych dziedzinach.

W swojej karierze zawodowej pełnił m.in. funkcję rektora uniwersytetu we Fryburgu w roku 1897. Po wojnie, kiedy Polska odzyskała niepodległość, Wierusz-Kowalski został posłem Rzeczypospolitej Polskiej przy Stolicy Apostolskiej oraz reprezentował kraj w takich państwach jak Holandia, Austria i Turcja.

Życiorys

Józef Wierusz-Kowalski przyszedł na świat w 1869 roku w miejscowości Olbięcin, będąc synem Tadeusza, właściciela majątku, oraz Julii Nepomuceny z Wasilewskich. Jego wczesne lata upłynęły na nauce w Gimnazjum Realnym J. Pankiewicza w Warszawie, gdzie zdobył niezbędne podstawy edukacyjne. Początkowo zdecydował się na studia prawnicze na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, lecz zaledwie po roku postanowił przenieść się na Uniwersytet w Getyndze, aby zgłębiać tematykę fizyki.

W swoich badaniach Wierusz-Kowalski zajął się początkowo własnościami szkła, szczególnie jego wytrzymałością. W 1889 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną Untersuchungen über die Festigkeit des Glases, co otworzyło mu drogę do dalszej kariery naukowej. Następnie miał okazję pracować w Berlinie oraz Würzburgu, a od 1891 roku związał się z Politechniką w Zurychu, by w 1892 roku przenieść się na Uniwersytet w Bernie.

W 1894 roku objął stanowisko wiodące na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii, gdzie zorganizował nowe przedsięwzięcie w postaci wydziału nauk matematycznych i przyrodniczych. Jako profesor fizyki i rektor w latach 1897-1898, koncentrował się na badaniach dotyczących luminescencji mieszanin ziem rzadkich i związków organicznych pod wpływem radiacji. Jego odkrycie z 1910 roku dotyczące fosforescencji postępowej przyniosło mu uznanie na całym świecie, a w 1912 roku został wyróżniony przez Uniwersytet Harvarda.

Wierusz-Kowalski angażował się również w badania dotyczące wyładowań elektrycznych, a jego asystentem we Fryburgu był późniejszy prezydent Ignacy Mościcki. W latach 1911 oraz 1917-1918 prowadził wykłady z fizyki na Wydziale Przyrodniczym, a także nauczał wstępu do teorii elektryczności na Kursach Politechnicznych w Warszawie w latach 1906-1908.

W czasie I wojny światowej nie pozostał obojętny na sytuację w Polsce. Działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny, który został założony przez Henryka Sienkiewicza w Vevey. Pełnił także funkcję w redakcji Wielkiej encyklopedii powszechnej, wydawanej w Szwajcarii. W 1916 roku wszedł w skład Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej. Po polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1917 roku powrócił do kraju, aby zorganizować katedrę fizyki na UW.

W 1919 roku Wierusz-Kowalski wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. Posiadał wiele ważnych stanowisk, zaczynając od dnia 1 lipca 1919 roku, kiedy został mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym przy Stolicy Apostolskiej. W kolejnych latach piastował funkcje posłów RP w Hadze, Wiedniu i Ankarze. Był również członkiem Komisji Współpracy Intelektualnej Ligi Narodów, co miało miejsce w miejsce Marii Skłodowskiej-Curie. Niestety, zmarł, pełniąc swoje obowiązki dyplomatyczne, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Powązkowski w Warszawie, kwatera 157-6-10.

Rodzina

W dniu 2 października 1900 roku Józef Wierusz-Kowalski ożenił się z Leoniią z hr. Rostworowskich, z którą miał pięcioro dzieci:

  • Tadeusza (1901–1958), męża Ewy Afry Ciecierskiej (córki Stefana i Marii z Doria-Dernałowiczów),
  • Michała (1903–1992), męża Krystyny hr. Żółtowskiej (córki Jana i Ludwiki z hr. Ostrowskich),
  • Marię Anielę (1904–1985), żony Iva Malleta,
  • Józefa (1907–1987), męża Neny d’Elbée (wdowy po Tomaszu hr. Sobańskim),
  • Jana Kantego (1912–2000), męża Teresy Staniec.

Bibliografia, literatura, linki

Oto zestawienie bibliograficzne dotyczące życia i dorobku Józefa Wierusz-Kowalskiego, które jest niezwykle istotne dla zrozumienia jego wkładu w kulturę i historię Polski.

  • Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968−1969),
  • Wierusz-Kowalski Józef, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (red. naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 116,
  • Rodzina,
  • Prace Józefa Wierusz-Kowalskiego w bibliotece Polona,
  • p-d-e,
  • Ambasadorowie Polski przy Stolicy Apostolskiej (od 1989).
  • Jerzy Kuberski (1989–1990)
  • Henryk Kupiszewski (1990–1994)
  • Stefan Frankiewicz (1995–2001)
  • Hanna Suchocka (2001–2013)
  • Piotr Nowina-Konopka (2013–2016)
  • Janusz Kotański (2016–2022)
  • Adam Kwiatkowski (od 2022)

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: KOWALSCY, LIPIŃSCY, GARYANTESIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 08.06.2020 r.]
  2. Józef Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 15.11.2017 r.]
  3. Tomasz Sobański z Sumówki h. Junosza (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 15.11.2017 r.]
  4. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95, 104 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
  5. Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 173.
  6. M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za zasługi, położone na polu pracy narodowo-społecznej na obczyźnie”.

Oceń: Józef Wierusz-Kowalski

★★★★★
Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:16