Jerzy Szczygieł

---

Życiorys

Jako młody człowiek, w 1945 roku, na skutek tragicznego zdarzenia na polach minowych nad Wisłą, Jerzy Szczygieł stracił wzrok. W 1957 roku z sukcesem ukończył kierunek filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Już w 1954 roku zadebiutował na łamach „Sztandaru Młodych”, co rozpoczęło jego drogę literacką.

Od roku 1957 pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Nasz Świat”, a od 1964 roku również „Niewidomego Spółdzielca”. Jako członek i aktywny działacz Polskiego Związku Niewidomych, przyczynił się do licznych inicjatyw wspierających społeczność niewidomych.

W 1976 roku jego twórczość została dostrzegana i doceniana, co zaowocowało przyznaniem mu Nagrody Prezesa Rady Ministrów za całokształt jego pracy literackiej.

Twórczość

W dorobku literackim Jerzego Szczygieła na szczególną uwagę zasługuje cykl powieści, które rozgrywają się w trudnych czasach końca wojny i tuż po niej. Składa się on z czterech książek, wydanych w okresie 1960–1976: Tarnina, Ziemia bez słońca, Nigdy cię nie opuszczę oraz Po kocich łbach.

Bohaterem tych powieści jest chłopiec Tadeusz Różański, który, po brutalnym wyrywaniu z dzieciństwa, zostaje postawiony w obliczu dorosłego, pełnego przemocy świata. Przedwcześnie osierocony, troszczy się o swojego młodszego brata, a dodatkowo doznaje okrutnego losu, gdy traci wzrok w wyniku wypadku z niewypałem. Tadeusz musi mierzyć się z problemami, które często przerastają dorosłych.

Cykl ten wyróżnia się wśród licznych publikacji z tego okresu, które przedstawiają wojnę i rzeczywistość powojenną w kontekście heroicznych czynów lub jako wielką przygodę. Zamiast tego, Szczygieł ukazuje surową prawdę o wojnie oraz zmagania jednostki w społeczeństwie, co wzrusza i skłania do głębokiej refleksji.

Utwory

Dla młodzieży

Jerzy Szczygieł jest autorem wielu wspaniałych utworów, które zaintrygowały młodzież. Wśród nich wyróżnia się Tarnina (1960), będąca pierwszą książką z cyklu o Tadeuszu Różańskim. Opowiada ona o grupie chłopców, którzy muszą stawić czoła trudnym wyborom moralnym, kiedy w ich ulubionym miejscu zabaw – w ziemiance znanej jako Tarnina – muszą ukryć przed Niemcami człowieka.

Kontynuacją tej historii jest Ziemia bez słońca (1968), uznawana za najbardziej poruszający tom cyklu. W tej powieści Tadek Różański walczy o poprawę dramatycznej sytuacji swojej rodziny, co kończy się tragiczną śmiercią jego matki.

Kolejnym ważnym dziełem jest Powódź (1970), kryminalno-psychologiczna powieść, która skupia się na młodym chłopcu stawiającym czoła groźnym niebezpieczeństwom.

W Nigdy cię nie opuszczę (1972) dwoje braci stara się żyć samodzielnie po zakończeniu II wojny światowej, ukrywając swoje sierockie pochodzenie. Główny bohater traci wzrok, a w trudnych chwilach otacza go wsparcie przyjaciółki; jego wiek idealnie pokrywa się z czasem, kiedy autor był w podobnym wieku, a fragmenty tej książki były wykorzystywane jako czytanki w klasach IV i V podstawówki w erze PRL-u.

Ścieżka (1975) to z kolei opowiadanie, a Po kocich łbach (1976), czwarta powieść z cyklu o Tadeuszu Różańskim, przedstawia losy niewidomego chłopca, który usiłuje odnaleźć się w nowej rzeczywistości jako pełnoprawny uczestnik społecznego życia.

Nie możemy zapomnieć o tytule Nie jesteś inny (1976), który również zasługuje na uwagę w kontekście twórczości autora.

Dla dorosłych

W dorosłej literaturze Szczygieł również odznacza się bogatą twórczością. Warto wymienić Drogi rezygnacji (1962), Milczenie (1962), Dopalające się drzewa (1965), a także Sen o brzozowych bucikach (1966). Kolejnym dziełem jest Szare rękawiczki (1969) oraz Poczekaj błyśnie, poczekaj otworzy się (1983), które również warte są zgłębienia.

Scenariusze

Twórczość Jerzego Szczygła obejmuje także scenariusze filmowe. Wśród nich można wymienić Milczenie (1963) oraz Obszar zamknięty (1972), które przyczyniły się do rozwoju polskiej kinematografii.

Literatura uzupełniająca

W badaniach nad historią kultury i literatury polskiej, istotne są różnorodne źródła, takie jak biografie. Przykładem jest tekst autorstwa Wioletty Bojdy, zawarty w Polskim Słowniku Biograficznym. Wydanie to, jak podaje Bojda, ukazało się w tomie 47, produkcji Polska Akademia Nauk oraz Polskiej Akademii Umiejętności, a także we współpracy z Instytutem Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla. Publikacja datowana na 2011 rok dostarcza cennych informacji na temat biografii i działań wybitnych ośrodków naukowych, a także dostarcza odpowiednich odniesień bibliograficznych, takich jak numer ISBN: 978-83-88909-93-1.

---

Oceń: Jerzy Szczygieł

---