Mieczysław Jędruszczak, znany również pod pseudonimem „Jastrząb”, był nie tylko grawerem, ale również pasjonatem historii i działaczem społecznym. Urodził się 3 kwietnia 1921 roku w Puławach, a swoją życiową podróż zakończył 23 marca 2016 roku w Warszawie.
Jagożycia codzienne w warszawskiej kamienicy przy ulicy Siennej miały kluczowe znaczenie dla jego działalności społecznej. To właśnie tam, w bliskim sąsiedztwie dwóch fragmentów murów warszawskiego getta, Mieczysław Jędruszczak rozpoczął swoje starania na rzecz ich upamiętnienia.
W latach 70. XX wieku prowadził intensywne działania, które w końcu przyniosły sukces. Dzięki jego wysiłkom zachowano te historyczne miejsca dla przyszłych pokoleń, co stanowi ważny element w pamięci o tragicznych losach Warszawy podczas II wojny światowej.
Życiorys
Mieczysław Jędruszczak, urodzony w Puławach, w młodym wieku przeprowadził się z rodziną do warszawskiej Woli, gdzie jego ojciec znalazł zatrudnienie w Zakładach Amunicyjnych „Pocisk”. W czasie młodzieńczej aktywności zaangażował się w harcerstwo i ukończył dwuletnie Przysposobienie Wojskowe.
Podczas wrześniowej obrony stolicy w 1939 roku, razem z bratem, pełnił rolę harcerza, wspierając obronę Warszawy w Rembertowie. Po ogłoszeniu kapitulacji zajął się zabezpieczeniem map oraz broni. Wkrótce z Warszawy udał się do województwa lubelskiego, gdzie kontynuował działalność w zbrojnym podziemiu. Mianowany na podporucznika, objął urząd zastępcy komendanta Armii Krajowej w Parczewie, gdzie uczestniczył w akcjach zbrojnych, w trakcie jednej z których doznał ran.
W 1944 roku, po przejściu frontu, został zatrzymany i po brutalnym przesłuchaniu w lubelskim areszcie NKWD przy ulicy Chopina, bez wyroku trafił na trzy lata do łagru w Borowiczach. Mimo trudnych doświadczeń, pod koniec 1947 roku powrócił do Warszawy, gdzie znalazł zatrudnienie jako artystyczny grawer. Szybko założył rodzinę i rozpoczął poszukiwania informacji na temat łagrów, ze szczególnym uwzględnieniem miejsca, w którym sam przebywał przez trzy lata. W swoim mieszkaniu stworzył nieformalną izbę pamięci więzionych żołnierzy AK, z której część z biegiem lat stała się eksponatem w Muzeum Niepodległości w Warszawie.
W 1950 roku osiedlił się przy ul. Siennej 55, z widokiem na mur, który niegdyś oddzielał warszawskie getto od reszty miasta. Pod koniec lat 70. ubiegłego wieku, w obliczu planowanej rozbiórki muru, zainicjował trzydziestoletnią walkę o zachowanie go jako symbolu martyrologii blisko pół miliona Żydów. Własnym kosztem postawił pierwszą tablicę upamiętniającą to miejsce, a z czasem ukazały się kolejne, a cegły z tego muru trafiły do muzeów w Jerozolimie, Houston i Melbourne. Przez lata, jako samouki historyk, zyskał uznanie jako specjalista od historii warszawskiego getta, a w 1982 roku Urząd Miasta powierzył mu zadanie sporządzenia inwentarza miejsc związanych z walką oraz męczeństwem Żydów pod okupacją niemiecką.
W latach 70. zgromadził także archiwum dotyczące marszu śmierci polskich żołnierzy wyznania mojżeszowego, zmuszanych przez hitlerowców do biegu z Lublina do Białej Podlaskiej zimą 1940 roku, którego był świadkiem. Na podstawie zebranych materiałów opublikował artykuł w „Fołks Sztyme”, a w 2010 roku przekazał swoje zbiory Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Pochowany został na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 76C-4-13).
Odznaczenia
W dorobku Mieczysława Jędruszczaka znajdują się liczne odznaczenia, które świadczą o jego zasługach i oddaniu dla kraju. Jego osiągnięcia zostały docenione przez różne instytucje. Oto niektóre z przyznanych mu odznaczeń:
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2008),
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2002),
- Krzyż Walecznych,
- Krzyż Armii Krajowej (Londyn),
- Krzyż Partyzancki,
- Krzyż Zesłańców Sybiru,
- Medal „Pro Memoria”,
- Medal „Pro Patria”,
- Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Jerzy Hollak | Marian Żebrowski | Adam Wirtemberski | Ryszard Towalski | Feliks Harasymowicz | Czesław Kurpias | Karol Kafka | Mikołaj Maciejowicz | Joachim Hempel (oficer) | Cezary Kęsik | Kazimierz EysmontOceń: Mieczysław Jędruszczak